Wpływ baśni na rozwój i wychowanie dzieci

Dorośli często nie zdają sobie sprawy jaki wpływ na ukształtowanie ich osobowości miały poznane w dzieciństwie baśnie. Obcowanie z nimi od małego pozwala na rozwijanie uczuć, wyobraźni i intelektu. Każdy z tych elementów jest ważny dla pełnego rozwoju dziecka. Rodzice często chcą uchronić malca przed okropieństwami otaczającego nas świata, dlatego eliminują z ich życia baśnie, w których jest wiele elementów pokazujących złe strony życia oraz postaci i zdarzenia okrutne. Taka postawa jest krzywdząca dla młodych ludzi, ponieważ rzeczywistość nie jest różowa czy cukierkowa. Podsuwanie dzieciom utworów, w których brak jest czarnych charakterów, niedobrych zdarzeń wywołuje u maluchów dezorientację i poczucie zagubienia w świecie.
Dzieci nie znają życia, często nie potrafią odróżnić fikcji od rzeczywistości i dlatego ważne jest, żeby dziecko obcowało z literaturą dobrą, taką , która przykuwa uwagę , budzi ciekawość, pobudza wyobraźnię, rozwija inteligencję, porządkuje uczucia, ma związek z lękami i dążeniami, pozwala rozpoznać trudności, podpowiada sposoby ich rozwiązywania, a ostatecznie budzi wiarę w siebie i w przyszłość. Wymienione wartości możemy znaleźć w właśnie baśniach. Są one nieocenione, gdy chcemy, aby dziecko prawidłowo rozwijało się.
Baśnie to utwory, w których świat fantastyczny miesza się z realnym i razem tworzą zrozumiałą dla dziecka rzeczywistość. Ukazują życie w uproszczonej wersji, gdzie istnieje wyraźny podział na dobro i zło, i to zło zawsze zostaje ukarane. Dziecko utożsamia się z bohaterem, przez co przejmuje jego wzorce moralne, sposób myślenia i działania. Dzięki identyfikacji z bohaterem, który zwycięża różne trudności słuchacz ma wrażenie, że również posiada taką moc, w ten sposób otrzymuje pomoc i wsparcie psychiczne, które buduje jego poczucie wartości i mocy, zaczyna rozumieć jak ktoś może się czuć w określonych sytuacjach. Uczy się dostrzegać i nazywać emocje swoje i innych. Odnajduje podobieństwo ze swoim problemem i uczy się stawić mu czoło. Baśnie dotykają ważnych obszarów takich jak: zazdrość i odwaga, złość, tolerancja, wdzięczność i rywalizacja miedzy rówieśnikami, agresja, lęk i wiele innych. Są dla malucha bezpieczne, ponieważ ma on możliwość stawienia czoła problemom które przeżywają: misie, rycerze, zwierzątka itp. Dziecko identyfikuje się z postacią, która jest mu najbliższa, jednak robi to zupełnie nieświadomie. W ten sposób znajduje zrozumienie, czuje że nie jest samo i ma możliwość rozwiązania swego problemu wzorując się na bohaterach bajkowych. Czasem jakaś baśń podoba mu się szczególnie i chciałoby jej słuchać godzinami. To znaczy, że porusza ona jakiś wewnętrzny problem dziecka, który domaga się rozwiązania. Jest wskazówką dla rodziców, że dzieje się coś niedobrego.
Bruno Bettelheim – austriacki lekarz, psycholog i humanista XX wieku sformułował następujące tezy na temat znaczenia baśni w rozwoju
i wychowaniu dzieci:
 Podstawą oddziaływania baśni na psychikę jest proces identyfikacji dziecka z pozytywnym bohaterem
 Baśń konfrontuje czytelnika z podstawowymi wewnętrznymi problemami życia, pomaga w rozpoznawaniu własnych trudności
i podaje sposoby radzenia sobie z nimi
 Słuchanie baśni sprawia dziecku przyjemność, dostarcza objaśnień dotyczących jego psychiki, a tym samym wspiera rozwój jego osobowości
 Pomaga w odkrywaniu własnej tożsamości i nadawaniu sensu swojemu życiu
 Wspiera w trudnościach związanych z psychologicznymi problemami dorastania i integracji osobowości
 Baśnie zachęcają do aktywnego pokonywania trudności
i nawiązywania przyjaznych kontaktów ze światem przyrody.
Podsumowując należy stwierdzić, że rola baśni w rozwoju dziecka jest przeogromna i niezastąpiona. Baśń jest pomocą w trudnym i długotrwałym procesie wychowania. Mogą z niej korzystać pedagodzy, nauczyciele, wychowawcy, terapeuci, ale również rodzice lub opiekunowie.
Baśnie pokazują, że w życiu istnieją różne wartości, uczą rozróżniać dobro od zła, porządkują dziecięcy świat wartości. Zakończenia baśni, dobre i szczęśliwe, pokazują zwycięstwo wartości pozytywnych, oddalają dziecięce lęki przed nieznanym światem, bohaterowie baśni zastępczo zaspakajają potrzeby dziecka, dają mu chwilowe ukojenie, uspokojenie, budzą nadzieję, na spełnienie oczekiwań (Calineczka, Kopciuszek, Brzydkie Kaczątko), budują poczucie, że nawet jeśli są odrzucane teraz,
to kiedyś tak jak Kopciuszek odniosą zwycięstwo. Baśnie czy bajki
od dawna nazywano „literatura pocieszenia”, ponieważ, dzięki nim można pokrzepić serce oraz uczynić świat bardziej zrozumiałym.
Bibliografia:
Maria Molicka – „Bajki terapeutyczne cz I i II”
Bruno Bettelheim – „Cudowne i pożyteczne – o znaczeniach i wartości baśni”
Doris Brett –„Opowiadania dla twojego dziecka”
Irena Borecka – „Biblioterapia w szkole podstawowej i gimnazjum”
Opracowała Lidia Liberadzka